Syzyfowe prace są debiutem powieściowym Żeromskiego. Głównym bohaterem swojego utworu uczynił on Marcina Borowicza - chłopca, który przechodzi kolejne etapy edukacji w szkole zaborczej. Na jego przykładzie pisarz obrazuje działanie machiny rusyfikacyjnej oraz patriotyczne dojrzewanie młodego pokolenia. Tytuł jest dwuznaczny i nie daje jednoznacznej odpowiedzi, kto wykonuje ową syzyfową pracę: władze czy młodzi buntownicy. I o ile dla dzisiejszego czytelnika konflikt ten może się wydawać anachroniczny, to żywą wartość zachowała powieść jako studium wieku dojrzewania, zapis nastrojów, uniesień i miłości młodego człowieka wstępującego w dorosłość.